Teachers’ Day 2025: भारतात ५ सप्टेंबरलाच का साजरा होतो शिक्षक दिन? जाणून घ्या इतिहास तसेच महत्त्व आणि परंपरा!

Teachers’ Day 2025: भारतात ५ सप्टेंबरलाच का साजरा होतो शिक्षक दिन?

भारतामध्ये दरवर्षी ५ सप्टेंबर रोजी ‘शिक्षक दिन’ (Teachers’ Day) साजरा केला जातो. हा दिवस भारताचे दुसरे राष्ट्रपती, महान तत्त्वज्ञ आणि शिक्षणतज्ज्ञ डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या जन्मदिनाच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो. शिक्षक दिन हा केवळ सण नसून शिक्षकांच्या योगदानाचा सन्मान करण्याचा दिवस आहे.

डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचा इतिहास

• डॉ. राधाकृष्णन यांचा जन्म ५ सप्टेंबर १८८८ रोजी तामिळनाडू मध्ये झाला.
• ते एक ख्यातनाम तत्त्वज्ञ, विचारवंत, लेखक आणि उत्कृष्ट शिक्षक होते.
• त्यांनी १९५२ ते १९६२ दरम्यान भारताचे पहिले उपराष्ट्रपती आणि त्यानंतर १९६२ ते १९६७ दरम्यान भारताचे दुसरे राष्ट्रपती म्हणून काम पाहिले.
• त्यांच्या मते, “शिक्षकांनी देशातील सर्वोत्तम बुद्धिमत्ताधारक असावे,” आणि राष्ट्रीय विकासात शिक्षण हा मुख्य घटक आहे.

१९६२ मध्ये जेव्हा ते राष्ट्रपती झाले, तेव्हा त्यांच्या शिष्यांनी त्यांचा वाढदिवस साजरा करण्याची परवानगी मागितली. त्यावर त्यांनी सांगितले –
“माझा वाढदिवस वेगळ्या पद्धतीने साजरा करू नका. त्याऐवजी तो दिवस सर्व शिक्षकांचा सन्मान करण्यासाठी साजरा करा.”
त्यामुळे भारत सरकारने ५ सप्टेंबरला राष्ट्रीय शिक्षक दिन म्हणून घोषित केले.

भारतामधील शिक्षक दिनाचे महत्त्व

• शिक्षकांचा सन्मान: हा दिवस विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शिक्षकांबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्याची संधी देतो.
• शिक्षणाचे महत्त्व: समाजाच्या प्रगतीत शिक्षणाचे महत्त्व सर्वांना स्मरण करून दिले जाते.
• विद्यार्थी-शिक्षक संबंध: या दिवशी विद्यार्थ्यांमध्ये आणि शिक्षकांमध्ये एक वेगळीच जवळीक निर्माण होते.

जगभरातील शिक्षक दिन (World Teachers’ Day)

• युनेस्कोने १९९४ मध्ये ५ ऑक्टोबर रोजी जागतिक शिक्षक दिन (World Teachers’ Day) सुरू केला.
• हा दिवस शिक्षकांच्या हक्क, जबाबदाऱ्या आणि शिक्षणाच्या महत्त्वावर प्रकाश टाकतो.
• पण भारतात शिक्षक दिन विशेषतः डॉ. राधाकृष्णन यांच्या जन्मदिवसाच्या स्मरणार्थ ५ सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो.

शाळा व महाविद्यालयातील परंपरा

• या दिवशी अनेक शाळांमध्ये वरिष्ठ विद्यार्थी शिक्षकांची भूमिका घेतात आणि कनिष्ठ वर्गांना शिकवतात.
• सांस्कृतिक कार्यक्रम, भाषणे, नाटिका आणि शिक्षकांचा सन्मान यांचे आयोजन केले जाते.
• काही ठिकाणी शिक्षक विद्यार्थ्यांची भूमिका घेतात, ज्यामुळे ज्ञानाच्या देवाणघेवाणीचे प्रतीकात्मक दर्शन घडते.

शिक्षक दिन हा केवळ एक औपचारिक दिवस नाही, तर शिक्षकांच्या निःस्वार्थी परिश्रम, मार्गदर्शन आणि योगदानाला सलाम करणारा दिवस आहे. ५ सप्टेंबर २०२५ रोजी आपण पुन्हा एकदा आपल्या शिक्षकांना आदर अर्पण करूया आणि समाजात शिक्षणाचे महत्त्व दृढ करण्याचा संकल्प करूया.